Operante conditionering

Om de gebruiker het juiste ritme aan te leren wil ik operante conditionering gaan gebruiken. Dit is een onderzoek naar de mogelijkheden hiervan. Ik gebruik Psychologie de Essentie¹ als bron.

Operante conditionering werkt op basis van beloningen en straffen. Een aantal voorbeelden gegeven in het boek zijn:

• Geld
• Complimenten
• Eten
• Cijfers (hoog/laag)
• Pijn
• Beperkingen

Deze bekrachtigers worden gebruikt als gevolg van operanten—observeerbaar vrijwillig gedrag. Door directe consequenties aan gedrag van de gebruiker te koppelen kun je gewoontes aanleren en in stand houden.

Er zijn twee manieren van bekrachtiging:

• Negatieve bekrachtiging
  Wanneer je iets weghaald is dat negatieve bekrachtiging. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het weghalen van pijn (beloning) of privileges (straf).
• Positieve bekrachtiging
  Wanneer je iets toevoegd is het positieve bekrachtiging. Denk hierbij bijvoorbeeld aan pijn (straf) of een compliment (beloning).

De belangrijkste invloeden op het effect van de bekrachtiging zijn frequentie, timing en aantal beloningen.

Continue- & intermittende bekrachtiging

Een bekrachtiging bij elke respons is continue bekrachtiging. Wanneer er niet elke respons een bekrachtiging volgt heet het intermittende bekrachtiging.

Continue bekrachtiging is zeer geschikt voor het aanleren van gedrag. Denk hierbij aan het trainen van een hond om te zitten. Door hem elke keer een beloning te geven als hij gaat zitten leert de hond het commando "zit" te koppelen aan de actie en de bijbehorende beloning.

Als de hond het commando heeft geleerd is het verstandig om over te schakelen op intermittende bekrachtiging. Op deze manier kan je het gedrag in stand houden zonder dat de hond verzadigd raakt en de bekrachtiging zijn effect verliest.

Continue bekrachtiging is zeer geschikt voor het aanleren van gedrag. Intermittende bekrachtiging is zeer geschikt voor het in stand houden van gedrag.

Bekrachtigingschema's

Er zijn 4 bekrachtigingschema's:

• Vast ratioschema
• Variabel ratioschema
• Vast intervalschema
• Variabel intervalschema

Vast ratioschema

Een beloning per vast aantal correcte responsen. Bijvoorbeeld: Een euro loon ontvangen per 10 doosjes ingepakte golfballetjes.

Variabel ratioschema

Een beloning voor aantal correcte responsen, maar verschillende hoeveelheden. De eerste beloning kan bijvoorbeeld na 1 respons zijn, en de tweede pas na 5. Bijvoorbeeld: Telefonische verkopers die per binnengehaalde klant betaald krijgen.

Vast intervalschema

Een beloning na een vaste hoeveelheid tijd. Bijvoorbeeld: De baas die elke vrijdagavond complimentjes uitdeeld tijdens de weekendborrel.

Variabel intervalschema

Een beloning na een variabele hoeveelheid tijd. Bijvoorbeeld: De baas die willekeurig de werkvloer op komt om complimentjes uit te delen.

Straf

Straf kan heel erg tricky zijn en moet alleen op de juiste manier toegepast worden. Een goede straf voldoet aan de volgende voorwaarden:

• De straf moet direct volgen van gedrag.
• De straf moet bij elke manifestatie van ongewenst gedrag plaatsvinden, als het een keer wordt vergeten kan dit opgevat worden als een beloning.
• Duur en intensiteit moet beperkt zijn.
• De straf moet een logisch gevolg zijn van gedrag. Dus geen aanval op de persoon oid.
• De straf moet beperkt blijven tot de situatie van het vertoonde gedrag.
• De straf moet geen tegenstrijdige boodschap hebben.
• Negatieve straf is het meest effectief. Bijvoorbeeld het afnemen van privileges.

Als straf verkeerd wordt toegepast kan het leiden tot agressie of vluchtgedrag. Daarnaast kan gestraft worden er voor zorgen dat de persoon geen nieuw, beter gedrag aan kan leren. Tot slot kan de persoon, als hij niet kan ontkomen aan straf, aangeleerde hulpeloosheid ontwikkelen. Dit kan op zijn beurt leiden tot depressie.